De centrale banken: De ECB en de Fed
In de VS is het monetaire toezicht anders geregeld dan in Europa. De Federal Reserve Board (kortweg: Fed) is het Amerikaanse stelsel van centrale banken en vormt de koepel boven 12 federale centrale banken. Alan Greenspan is sinds 1987 voorzitter van de Fed en maakt in januari 2006 plaats voor Bernanke. In Europa hebben we de Europese Centrale Bank (ECB) die tot 2003 werd geleid door Wim Duisenberg. Hij had de zware taak om de ECB als monetaire autoriteit aanzien te geven en de introductie van de euro in goede banen te leiden. In 2003 werd hij opgevolgd door Jean Claude Trichet.
Het is de bedoeling dat een centrale bank kan functioneren zonder politieke beïnvloeding. Belangrijke factoren op het gekozen beleid zijn de onafhankelijkheid van de centrale bank en de omloopsnelheid van het geld te zijn. In groeilanden is vastgesteld dat de benoeming van een andere centrale bankier een goede maatstaf is voor de onafhankelijkheid van de centrale bank van het land in kwestie(1).
Die onafhankelijkheid is onder andere van belang om inflatie laag te houden. Eelke de Jong onderzocht of in OESO-landen de negatieve relatie tussen de onafhankelijkheid van de centrale bank en inflatie verband houdt met de monetaire en politieke cultuur van het land in kwestie. Daarbij bleken gemeenschappelijke waarden en normen een belangrijke factor te zijn. De inflatie bleek lager te zijn in landen waar mensen een hekel hebben aan onzekerheid en dus kiezen voor een onafhankelijke centrale bank. Landen met een centrale bank die afhankelijk is van de lokale regering, bleken relatief hoge inflatiecijfers te hebben(2).
Die inflatiecijfers hangen vaak samen met het rentebeleid van centrale banken.
Zowel de ECB als de Fed voeren een actief rentebeleid met behulp van de korte rente. Voor de Fed is dat de Federal Funds Rate, terwijl de ECB de herfinancieringsrente, kortweg refi-rente, hanteert. Dit rentetarief gebruiken (commerciële) banken onderling voor het lenen van geld aan elkaar.
De belangrijkste reden van de centrale banken om het rente-instrument te gebruiken is het verkrijgen van prijsstabiliteit ofwel het bedwingen van de inflatie. De Fed heeft als tweede doelstelling het stimuleren van de economische groei. Dat is een wezenlijk verschil met de eenduidige doelstelling van de ECB.
Sinds medio 2014 hebben 4 centrale banken in Europa negatieve basisrentes ingevoerd. Met belangrijke implicaties tot gevolg wat betreft de kosten van het aanhouden van de reserves van deze centrale banken. De ervaring tot dusver leert dat bescheiden negatieve rentetarieven ook gevolgen hebben voor de geldmarkten en voor andere rentetarieven. Een belangrijke uitzondering vormen de depositotarieven voor particulieren, die slechts in bepaalde landen negatief zijn geworden (3).
De rentewijzigingen hebben niet alleen invloed op de geldmarkt.
Een rentewijziging kan grote invloed hebben op de aandelenkoersen. Een renteverhoging werd traditioneel gezien als negatief voor de aandelenmarkten. Een hogere rente betekent immers dat geld lenen voor bedrijven duurder wordt. De laatste tijd is het verband tussen de korte rente en de aandelenkoersen minder duidelijk. Een renteverhoging zou juist een teken zijn dat de economie goed draait.
Er is een verband tussen de rente op de kapitaalmarkt en de korte rente. In die kapitaalmarktrente is een inflatierisicopremie verwerkt, een beloning die obligatiebeleggers eisen als compensatie voor (dreigende) inflatie. Als de ECB de korte rente verhoogt, neemt de inflatiedreiging af en zou dat in de koersen op de obligatiemarkt tot uiting moeten komen. Het is echter niet zo dat een rentewijziging direct van invloed is op de kapitaalmarktrente. Marktpartijen op de obligatiemarkt houden de centrale banken scherp in de gaten om vroegtijdig een vergoeding voor dreigende inflatie in de koersen in te prijzen.
Pin ook deze handige infographic als geheugensteuntje:
Bronnen:
