Al meer dan een decennium wijzen economen, beleidsmakers en financiële instellingen op toenemende kwetsbaarheden in het mondiale financiële systeem. Hoge schulden, structureel begrotingstekorten en aanhoudende inflatie leggen steeds meer druk op overheden en centrale banken.

De centrale vraag is niet of het systeem morgen instort, maar hoe veerkrachtig het is wanneer economische of geopolitieke schokken zich opnieuw aandienen.

1. Schulden als structureel probleem

De wereldwijde schuldenlast is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Volgens het Institute of International Finance (IIF) bereikte de totale mondiale schuld eind 2025 ongeveer 346 biljoen dollar, wat neerkomt op circa 310% van het wereldwijde BBP.

De Verenigde Staten spelen hierin een centrale rol. De Amerikaanse staatsschuld is inmiddels opgelopen tot meer dan 36 biljoen dollar, wat overeenkomt met ruim 118% van het BBP. Door hogere rentevoeten zijn de rentelasten snel gestegen: in 2025 bedragen deze naar schatting circa 950 miljard dollar per jaar, meer dan wat de VS uitgeeft aan defensie.

Dit betekent dat een steeds groter deel van de overheidsinkomsten nodig is om bestaande schulden te financieren, in plaats van te investeren in groei.

2. Inflatie: lager dan de piek, maar structureel hoger

Na de inflatiepiek van 2022–2023 is de prijsdruk afgenomen, maar volledig onder controle is zij niet. In Nederland lag de inflatie begin 2025 rond 3,3%, boven zowel het Europese gemiddelde (ongeveer 2,4%) als de 2%-doelstelling van de ECB.

Belangrijke oorzaken zijn:

• Sterke loongroei (circa 5,4%)

• Huurstijgingen van rond 3–4%

• Belastingen en accijnzen (zoals tabak)

• Volatiele energieprijzen

Volgens centrale banken betekent dit dat de rente waarschijnlijk langer hoger blijft dan vóór de pandemie, wat gevolgen heeft voor consumenten, bedrijven en overheden.

3. De rol van centrale banken

Centrale banken bevinden zich in een moeilijke positie. Enerzijds moeten zij inflatie beteugelen met hogere rente, anderzijds maakt dit de financiering van hoge schulden duurder.

De Federal Reserve en de ECB hebben aangegeven dat monetair beleid alleen niet voldoende is. Zonder begrotingsdiscipline en structurele hervormingen blijft de druk op het systeem bestaan.

4. Europa: geen crisis, maar wel structurele risico’s

Binnen de eurozone bestaan grote verschillen. Nederland heeft met een staatsschuld van ongeveer 43% van het BBP relatief veel begrotingsruimte. De eurozone als geheel staat er minder gunstig voor, met een gemiddelde schuld van circa 89% van het BBP.

Landen als Italië, Frankrijk en Spanje kampen met:

• Hoge structurele tekorten

• Vergrijzing en stijgende pensioenlasten

• Beperkte economische groei

Dit maakt de regio gevoelig voor nieuwe rentestijgingen of economische tegenwind.

5. Vertrouwen en financiële markten

Het financiële systeem functioneert grotendeels op vertrouwen. Zolang beleggers bereid zijn staatsobligaties te kopen, blijven overheden financierbaar. Toch waarschuwen instellingen als het Congressional Budget Office dat de Amerikaanse schuld op lange termijn onhoudbaar groeit, vooral door stijgende rentelasten.

Dit betekent niet dat een acute systeemcrisis onvermijdelijk is, maar wel dat de marges voor beleidsfouten kleiner worden.

6. Wat betekent dit voor huishoudens en beleggers?

Voor huishoudens vertaalt dit zich in:

• Aanhoudende druk op koopkracht

• Spaarrentes die vaak achterblijven bij inflatie

• Hogere kosten voor wonen en levensonderhoud

Voor beleggers is voorzichtigheid geboden. Belangrijke aandachtspunten zijn:

• Spreiding over verschillende activaklassen

• Focus op balanskwaliteit en kasstromen

• Realistische rendementsverwachtingen

Reële activa en goed gespreide portefeuilles kunnen helpen om beter bestand te zijn tegen inflatie en volatiliteit, maar er bestaan geen risicoloze oplossingen.

Conclusie

Het mondiale financiële systeem staat niet op instorten, maar bevindt zich wel in een fase van verhoogde kwetsbaarheid. Hoge schulden, structureel hogere inflatie en demografische druk beperken de beleidsruimte van overheden.

De komende jaren zullen vooral draaien om discipline, hervormingen en vertrouwen. Voor burgers en beleggers geldt: begrip van de macro-economische context is belangrijker dan ooit.

Bronnen

• Institute of International Finance – Global Debt Monitor
  https://www.iif.com/Research/Capital-Flows-and-Debt/Global-Debt-Monitor

• Reuters – Global debt nears $346 trillion, says IIF
  https://www.reuters.com/world/global-debt-record-iif-2025/

• Congressional Budget Office – The Budget and Economic Outlook
  https://www.cbo.gov/topics/budget

• De Nederlandsche Bank – Inflatie en monetair beleid
  https://www.dnb.nl/de-euro-en-europa/inflatie/

• CBS Nederland – Inflatiecijfers
  https://www.cbs.nl

• Federal Reserve – Monetary Policy Reports
  https://www.federalreserve.gov/monetarypolicy.htm