Kolenaandelen blijven een onderwerp van discussie binnen beleggingskringen. Hoewel kolen eeuwenlang een hoeksteen van energievoorziening zijn geweest, staat de sector onder druk door schommelende vraag, veranderend beleid en toenemende concurrentie van andere energiebronnen.

In dit artikel bespreken we de huidige marktomstandigheden voor kolen in 2025, de belangrijkste trends, risico's en hoe beleggers de sector kunnen benaderen met een realistisch en gefundeerd perspectief.

Globale Vraag en Productie in 2025

Vraag blijft hoog maar stabiliseert

In 2025 bereikte de wereldwijde vraag naar kolen een recordniveau van 8,85 miljard ton, grotendeels gedreven door vraag uit grote economieën zoals China en India. Volgens het International Energy Agency Coal 2025 rapport blijft de vraag stabiel op ongeveer hetzelfde niveau als in 2024, met aanzienlijke regionale verschillen.

In China daalde de elektriciteitsopwekking uit kolen in het eerste halfjaar van 2025 met ongeveer 3% door sterkere groei van hernieuwbare energie en matige elektriciteitsvraag. Daarentegen lieten de VS en EU in dezelfde periode juist wat hogere vraag zien, gedreven door hogere gasprijzen en verminderde wind- en waterkrachtproductie.

Productie en overschotten

De wereldwijde kolenproductie bereikte in 2024 opnieuw een recordniveau, gedreven door China en India die zich richten op energiezekerheid. Voor 2025 wordt verwacht dat de productie op een vergelijkbaar hoog niveau blijft, aldus het IEA Coal Mid-Year Update 2025.

De overschotten aan voorraden, gecombineerd met zwakkere vraag in sommige regio's, hebben geleid tot aanzienlijke druk op internationale kolenprijzen. Thermische kolenprijzen zijn in de eerste helft van 2025 gedaald naar hun laagste niveau sinds begin 2021, wat economische druk uitoefent op producenten.

Wat Bepaalt de Ontwikkeling van Kolengebruik?

Regionale dynamiek

China blijft de dominante speler in de wereldwijde kolenmarkt, verantwoordelijk voor 56% van het mondiale verbruik - bijna 30% meer dan de rest van de wereld gecombineerd. Eén op de drie ton verbruikte kolen wereldwijd wordt gebruikt in Chinese elektriciteitscentrales. Zelfs kleine verstoringen in de Chinese energie- en productiecyclus hebben hierdoor een grote impact op de mondiale kolenmarkt.

India, 's werelds op een na grootste kolenverbruiker, laat voor 2025 een groei van 1,3% verwachten tot 1.314 miljoen ton. De vraag naar kolen voor elektriciteitsopwekking en industriële toepassingen blijft relatief robuust, ondanks ambitieuze uitbreidingsplannen voor hernieuwbare energie. In de eerste helft van 2025 daalde het kolenverbruik echter met 2,1% door een vroeg en intens moessonseizoen en sterker waterkrachtaanbod.

Verenigde Staten: Een opmerkelijke ontwikkeling in 2025 is het hernieuwde beleidssteun voor de kolenindustrie. Het kolenverbruik steeg in het eerste halfjaar met 10%, gedreven door sterke elektriciteitsvraag en hogere aardgasprijzen die elektriciteitsopwekking verschoven van gas naar kolen.

Europese Unie: In ontwikkelde economieën zoals de EU neemt kolengebruik structureel af door beleid dat de uitstoot wil verminderen. Echter, in het eerste halfjaar van 2025 steeg de vraag tijdelijk door lage wind- en waterkrachtproductie en hogere gasprijzen.

Invloed van beleid en alternatieve energie

Exporterende economieën, waaronder Australië en Indonesië, hebben te maken met dalende exportvolumes. De internationale kolenhandel daalde in 2025 voor het eerst sinds 2020 met 5% tot 1.468 miljoen ton, vooral door verminderde Chinese import.

Hernieuwbare energie breidt zich in hoog tempo uit, met name in China waar zonne- en windcapaciteit sneller groeit dan de elektriciteitsvraag. Daarnaast arriveert een golf van vloeibaar aardgas (LNG) op de markt, wat naar verwachting tot overvloediger aanbod en lagere prijzen leidt, waardoor gas competitiever wordt ten opzichte van kolen.

Deze factoren maken het onmogelijk om kolen simpelweg als "de toekomst van energie" te positioneren; de sector blijft een complexe mix van energiezekerheid, vraag en geopolitieke dynamiek.

Beleggingsperspectief in 2025

Kolenaandelen zijn niet uniform: er zijn grote verschillen tussen pure kolenproducenten, gediversifieerde mijnbouwbedrijven en bedrijven die overstappen naar alternatieve energie of andere grondstoffen.

Waar beleggers op letten

1. Fundamenten en cashflow

Veel grote kolenproducenten hebben te maken met lage marges en sterke prijsschommelingen. Met thermische kolenprijzen op het laagste niveau sinds 2021, is de soliditeit van de balans en kasstroom dan ook prioriteit nummer één voor beoordeling. Bedrijven met sterke kasposities en lage schuld zijn beter gepositioneerd om volatiliteit te doorstaan.

2. Dividendbeleid

Sommige kolenbedrijven handhaven dividenden om beleggers aan te trekken, wat aantrekkelijk kan zijn voor rentezoekers. Dit brengt echter risico's met zich mee, aangezien dalende winsten het dividend onder druk kunnen zetten. Beleggers moeten de uitkeringsratio's en kasstroomdekking zorgvuldig beoordelen.

3. Sector- en bedrijfsverschillen

Niet alle kolen zijn gelijk:

• Metallurgische kolen (voor staalproductie) kennen andere vraagpatronen dan thermische kolen. Het IEA verwacht dat metallurgische kolen betere vooruitzichten hebben door relatief robuuste vraag uit India's groeiende staalindustrie.

• Thermische kolen (voor elektriciteitsopwekking) worden het hardst geraakt door de opkomst van hernieuwbare energie en strengere emissieregels.

• Diversificatie naar andere grondstoffen (koper, ijzererts, nikkel) of energiebronnen kan de risico's aanzienlijk verlagen.

4. ESG en risico's rond regelgeving

Het aantal financiële instellingen dat weigert te investeren in kolen is in de afgelopen drie jaar verdubbeld. Beleggers moeten de milieuregelgeving en maatschappelijke druk op kolenbedrijven goed monitoren, omdat:

• Strengere emissieregelgeving de operationele kosten verhoogt

• Beperkte toegang tot kapitaal groei en investeringen belemmert

• Carbon pricing systemen de winstgevendheid onder druk zetten

• ESG-criteria steeds meer invloed hebben op waardering en investeerdersbeslissingen

5. Geografische spreiding

Bedrijven met activiteiten in meerdere regio's kunnen beter inspelen op regionale vraagverschillen. Export-georiënteerde producenten zijn afhankelijk van internationale handel, terwijl bedrijven met focus op binnenlandse markten meer stabiliteit kunnen bieden.

Praktische Evaluatie van de Sector

Korte termijn (2025–2027)

Volgens de IEA voorspellingen zal de kolenvraag op de korte termijn relatief stabiel blijven:

• Vraag en productie blijven op of nabij recordniveaus

• Regionale verschillen blijven groot: de VS kan tijdelijk kolengebruik ondersteunen door hogere gasprijzen en beleidssteun, terwijl Europa en Japan de structurele afbouw voortzetten

• China's vraag stabiliseert rond 5 miljard ton met mogelijke lichte daling

• India blijft groeien met 2-3% per jaar, gedreven door elektriciteitsbehoeften

De internationale kolenhandel zal naar verwachting verder afnemen in 2026, wat de eerste opeenvolgende tweejaarlijkse daling in deze eeuw zou markeren volgens IEA-gegevens.

Middellange termijn (2028–2030)

De IEA prognoses voor 2030 laten een geleidelijke daling van kolengebruik zien:

• Mondiale kolenvraag daalt met ongeveer 3% tussen 2025 en 2030

• Kolengebaseerde elektriciteitsopwekking zakt tegen 2030 onder het niveau van 2021

• Sterke groei in mondiale elektriciteitsvraag kan kolenconsumptie ondersteunen, maar concurrentie met andere energiebronnen intensifieert

• De positie van China blijft doorslaggevend: wijzigingen in beleid, economische groei of hernieuwbare energie-implementatie kunnen het mondiale plaatje sterk beïnvloeden

Belangrijke onzekerheden die de voorspellingen kunnen beïnvloeden:

• Snelheid van implementatie hernieuwbare energie

• Ontwikkeling van LNG-prijzen en beschikbaarheid

• Klimaatbeleid en emissieregelgeving

• Economische groei in Azië

• Technologische doorbraken in energieopslag

Voorbeelden van verschillende typen kolenbedrijven

Voor beleggers die blootstelling overwegen, zijn dit de belangrijkste categorieën:

Pure kolenproducenten:

• Peabody Energy (NYSE: BTU): Grootste beursgenoteerde kolenproducent, actief in VS en Australië

• Coal India Limited (NSE: COALINDIA): Werelds grootste kolenproducent met 80% van India's productie

• Whitehaven Coal (ASX: WHC): Australische producent met focus op export naar Azië

Gediversifieerde mijnbouwbedrijven:

• BHP Group (NYSE: BHP): Werelds grootste mijnbouwbedrijf, kolen is klein deel van portfolio naast ijzererts, koper, nikkel

• Teck Resources (NYSE: TECK): Focus op metallurgische kolen maar ook significante koper- en zinkactiviteiten

• Rio Tinto (LSE: RIO): Minimale kolenblootstelling, vooral ijzererts en andere metalen

Bedrijven in transitie:

• Exxaro Resources (JSE: EXX): Zuid-Afrikaanse producent die actief investeert in hernieuwbare energie

• NTPC Limited (NSE: NTPC): India's grootste elektriciteitsproducent, groeit in zonne- en windenergie naast kolenactiviteiten

Deze voorbeelden illustreren het spectrum van risico-rendement profielen binnen de sector.

Risico's en Overwegingen

Beleggers die kolenaandelen overwegen moeten zich bewust zijn van substantiële risico's:

Marktrisico's:

• Extreme prijsvolatiliteit door vraag-aanbod onevenwichtigheden

• Afhankelijkheid van Chinese markt (56% wereldvraag)

• Geopolitieke spanningen die handelsstromen kunnen verstoren

• Overvoorraden die prijsdruk veroorzaken

Structurele risico's:

• Langetermijndaling van vraag volgens alle grote voorspellingen

• Snelle uitbreiding van goedkopere hernieuwbare energie

• Technologische ontwikkelingen die kolen minder competitief maken

• Afnemende nieuwe projecten betekent sector krimpt

Financiële risico's:

• Beperkte toegang tot kapitaal door ESG-criteria

• Dalende waarderingen door "stranded assets" risico

• Mogelijk afschrijvingen op reserves

• Dividendenbezuinigingen bij prijsdalingen

Regelgevingsrisico's:

• Strengere emissienormen verhogen kosten

• Carbon pricing reduceert marges

• Mogelijke snellere uitfasering door klimaatbeleid

• Sociale druk op bedrijven en investeerders

Conclusie

Beleggen in kolenaandelen is in 2025 geen eenvoudige keuze. De sector staat tegelijk op historisch hoge productieniveaus en onder aanzienlijke langetermijndruk door veranderende energiemarkten en energiebeleid.

Kernpunten voor beleggers:

✓ Kolenvraag bereikt in 2025 een record van 8,85 miljard ton, maar het IEA verwacht 3% daling tegen 2030

✓ Significante regionale verschillen: groei in India en tijdelijk herstel in VS, structurele daling in Europa en Japan

✓ Prijzen onder druk door overvoorraden en toegenomen concurrentie van hernieuwbare energie en LNG

✓ Metallurgische kolen hebben betere vooruitzichten dan thermische kolen

✓ Gediversifieerde mijnbouwbedrijven bieden meer stabiliteit dan pure kolenproducenten

✓ ESG-factoren worden steeds bepalender voor toegang tot kapitaal en waardering

Beleggers die naar kolenaandelen kijken moeten:

1. Regionale trends goed begrijpen - vooral ontwikkelingen in China en India zijn doorslaggevend

2. De financiële fundamenten van specifieke bedrijven analyseren - focus op cashflow, schuld en dividenddekking

3. Rekening houden met de impact van energiesectortrends - hernieuwbare energie groei, LNG beschikbaarheid, regelgeving

4. Type kolen onderscheiden - metallurgisch vs thermisch heeft verschillende dynamiek

5. Diversificatie overwegen - gediversifieerde miners of bedrijven in transitie verminderen risico

Als onderdeel van een gediversifieerde portefeuille kunnen kolenaandelen blootstelling bieden aan specifieke prijs- of vraagveranderingen, maar ze blijven een sector met hoog risico en sterke marktschommelingen. De langetermijnvooruitzichten zijn uitdagend, wat deze sector vooral geschikt maakt voor tactische posities of als klein deel van een bredere grondstoffenalllocatie.

Voor beleggers met lange termijn horizon is het verstandig om bedrijven te overwegen die actief diversifiëren naar toekomstbestendige activiteiten of die zich positioneren in de metallurgische kolenmarkt met stabielere vraagpatronen.

Bronnen

1. International Energy Agency – Coal 2025: Executive Summary
   Globale vraag & productie analyses en voorspellingen tot 2030

2. International Energy Agency – Coal Mid-Year Update 2025
   Eerste helft 2025 marktdata en aangepaste voorspellingen

3. International Energy Agency – Coal 2025: Demand Analysis
   Gedetailleerde vraaganalyse per regio en sector

4. International Energy Agency – Global Energy Review 2025: Coal
   Energiesector breed perspectief op kolen

5. International Energy Agency – Coal 2025: Trade Analysis
   Internationale handel en exportdynamiek

6. Business AM – Wereldwijd steenkoolverbruik 2025-2030
   Nederlands perspectief op mondiale kolentrends

7. Change Inc – Moet je nog investeren in steenkool?
   Financiële instellingen en divestment trends