"Of je nu denkt dat je het kunt of je denkt dat je het niet kunt, je hebt gelijk." Was het antwoord van Henry Ford op de vraag, waaraan hij zijn succes te danken had. Deze succesvolle mindset komt erop neer dat, als je denkt dat je het niet kunt, je het niet doet. Als je denkt dat je het kunt, dan doe je het. Je zult dan wel een manier vinden om het te laten slagen.

Je gedachten bepalen hoe je je voelt. Hoe je je voelt, bepaalt je gedrag. Je gedrag bepaalt je resultaat.

Wanneer je dus zorgt voor de juiste gedachten, volgt het gewenste resultaat.

In Nederland bereikte het effectenbezit van huishoudens eind 2024 een recordhoogte van €192,4 miljard, waarbij ongeveer 1,9 miljoen huishoudens beleggen van de 8,4 miljoen Nederlandse huishoudens. De omvang van de beleggingen van Nederlandse huishoudens bereikte in het laatste kwartaal van 2024 opnieuw een record van € 192,4 miljard. Ondanks deze groei in populariteit blijven de meeste beleggers worstelen met hun rendement.

Succes is 20 procent techniek en 80% mindset

Sommige studies suggereren zelfs dat tot 80% van het succes bij actief handelen bepaald wordt door mentale en emotionele veerkracht. Als je denkt: het zal toch wel niet lukken, zal je dan alles in het werk stellen om je doel te behalen? Dit verklaart waarom succesvol beleggen voor 20% uit techniek en 80% mindset bestaat.

Het Verhaal van Ronald Read: Van Benzinepomp naar 8 Miljoen Ronald Read werkte 25 jaar bij een benzinestation in Vermont, reed in oude auto's en kocht kleding tweedehands. Bij zijn overlijden in 2014 liet hij $8 miljoen na. Zijn geheim was niet een hoog salaris of geheime formules, maar de juiste mindset: discipline, lage kosten, en nooit panikeren tijdens marktcrashes.

Mensen handelen niet rationeel

Beleggers ervaren verlies psychologisch gezien twee keer zo sterk als winst. Dit betekent dat ze vaak irrationeel reageren door bij dalingen in paniek te verkopen, terwijl ze te lang vasthouden aan verliezende posities in de hoop dat de markt herstelt.

Een team Amerikaanse onderzoekers van Stanford University constateerde dat mensen met normale emoties sneller geneigd zijn risico's te mijden, zelfs als logischerwijze de kans op winst groter is dan op verlies. Opmerkelijk: de groep met hersenbeschadigingen die minder emoties ervaart, presteerde beter met beleggen.

Onderzoek van Kahneman & Tversky (Prospect Theory) laat zien dat mensen risicozoekend worden bij verlies en risico-avers bij winst. Dit verklaart waarom beleggers precies het verkeerde doen op de verkeerde momenten.

Waarom je Weet wat je Moet Doen... Maar het Toch Niet Doet" De eeuwige strijd tussen kennis (grijs) en emotie (oranje) bepaalt 80% van je beleggingsresultaten

De Moderne Psychologie van Nederlandse Beleggers

Uit recent onderzoek blijkt een interessant patroon in het gedrag van Nederlandse beleggers. Nederlandse huishoudens verkochten eind 2023 voor netto € 4,7 miljard aan beleggingen. Dat is het hoogste bedrag sinds DNB dit in 2009 begon te meten.

Deze massale verkopen vonden plaats tijdens een periode van onzekerheid, terwijl de markt vervolgens sterk herstelde. Dit toont het klassieke patroon van "buy high, sell low" dat zoveel beleggers ten val brengt.

Graaf diep naar jouw echte waarom

Een kleine oefening kan je helpen bij een succesvolle mindset. Vraag je af waarom je wilt beleggen. Een van de eerste antwoorden zal misschien zijn: meer geld. Maar waarom wil je meer geld? Blijf deze vraag zo'n 5 keer herhalen (The 5 whys principle).

Onderzoek toont aan dat beleggers met intrinsieke motivatie (financiële vrijheid, zekerheid voor familie) gemiddeld 40% beter presteren dan beleggers met extrinsieke motivatie (status, anderen overtreffen).

Onze drie breinen en waarom ze tegenwerken

Volgens MacLean is het menselijk brein het resultaat van een lange evolutie. Hij spreekt van drie breinen: het reptielenbrein, het zoogdierenbrein en het menselijk brein.

Het menselijk brein is pas 100.000 jaar oud en vergeleken met het reptielenbrein en het zoogdierenbrein zwak. Professor Gerald Zaltman van Harvard ontdekte dat niet minder dan 95% van al onze aankoopbeslissingen in het onderbewustzijn wordt genomen. Onze bewuste geest bedenkt achteraf de redenen voor onze onbewuste beslissingen.

Je onderbewustzijn wil pijn vermijden

Het reptielenbrein regelt automatisch onze ademhaling, bloedsomloop en overlevingsinstincten. Eén daarvan is het vermijden van pijn. Dr. Ben Seymour van University College London ontdekte met fMRI-scans dat het verliezen van geld hetzelfde hersengebied activeert dat correspondeert met fysieke pijn en angst.

Nieuw inzicht: De Pijndrempel van Verliezen Vervolgonderzoek toont aan dat deze "financiële pijn" twee keer zo intens wordt ervaren als fysieke pijn van vergelijkbare intensiteit. Dit verklaart waarom een verlies van 10% op je portfolio vaak zwaarder voelt dan een winst van 15% goed voelt.

Rekenvoorbeeld: Waarom je geld verliest

Jouw onderbewustzijn wil pijn vermijden. Het gevolg: als je op verlies staat, laat je het verlies vaak doorlopen in de hoop dat het beter wordt.

Stel je doet 10 transacties:

• 4 transacties: gemiddeld €250 verlies = €1.000 totaalverlies

• 6 transacties: vroegtijdig winst nemen van €150 = €900 totalwinst

Resultaat: €100 nettoverlies

Je moet dus precies het tegenovergestelde doen: verliezen beperken en winsten laten lopen.

De Schokkende DALBAR Cijfers van 2024

Het Amerikaanse onderzoekshuis DALBAR brengt sinds 1994 jaarlijks het gedrag van beleggers in kaart. DALBAR has released its latest Quantitative Analysis of Investor Behavior (QAIB) report, revealing that the Average Equity Investor earned just 16.54% in 2024, compared to the S&P 500's 25.05% return. The 848 basis point lag represents the second-largest investor performance gap of the past decade.

Dit betekent dat beleggers meer dan 8 procentpunten rendement misten door hun eigen gedrag - een van de grootste verschillen van het afgelopen decennium.

Withdrawals from equity funds occurred in every quarter of 2024, with the largest outflows taking place just before a major return surge. Beleggers verkochten precies voor de grootste stijgingen van het jaar.

Een Aap Belegt Beter dan Professionals

Het Wall Street Journal Experiment van 14 Jaar Gedurende veertien jaar organiseerde het Wall Street Journal een fascinerende competitie: professionele analisten tegen dartpijlen. Analisten kozen hun 4 favoriete aandelen, reporteurs gooiden dartpijlen naar krantenpagina's voor 4 willekeurige aandelen.

Eindresultaat: analisten wonnen 61 vs 46 keer, maar wanneer gecorrigeerd voor risico, wonnen de dartpijlen overtuigend. De reden? Analisten kozen vaak vergelijkbare aandelen (tech, growth), waardoor hun diversificatie beperkt was.

De 24-Uurs Regel: Een Revolutie in Discipline

Onderzoek van de Universiteit van Pennsylvania toont aan dat beleggers die een 24-uurs wachttijd invoeren voor alle niet-geplande transacties, gemiddeld 2.3% beter renderen per jaar. Deze simpele regel geeft je rationele brein tijd om je emotionele impulsen te overrulen.

Behavioral Finance: De Wetenschap Achter Falen

Volgens Dalbar, wat onderzoek doet naar het gedrag van beleggers, realiseert de gemiddelde belegger 4,5% slechter dan de markt. Dit wordt ook bevestigd door talloze andere onderzoeken én praktijkervaring.

De Vijf Destructieve Denkfouten

1. Overmoed (Overconfidence Bias) 82 procent van de mensen zal zonder blozen beweren dat ze tot de 30 procent beste bestuurders behoren - een statistisch onmogelijkheid. Deze overmoed heeft verwoestende gevolgen voor beleggingsresultaten. Onderzoek toont aan dat overmoedige beleggers sneller en vaker handelen omdat ze meer denken te weten dan de tegenpartij. Snel handelen is duur en brengt zelden wat op. Bovendien toont onderzoek aan dat als mensen beweren ergens voor 90 procent zeker van te zijn, ze het maar ongeveer 70 procent van de tijd bij het rechte eind hebben. Deze kloof tussen waargenomen en werkelijke competentie leidt tot kostbare fouten in portefeuillebeheer.

2. Verliesaversie (Loss Aversion) Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman bewees dat verliezen psychologisch twee keer zo zwaar voelen als winsten van dezelfde grootte. Een verlies van €100 voelt emotioneel sterker aan dan een winst van €100. Dit verklaart waarom beleggers verliezende posities te lang aanhouden in de hoop op herstel, terwijl ze winsten te snel nemen uit angst deze weer te verliezen. Wanneer mensen geconfronteerd worden met verlies, worden ze geneigd meer risico te nemen om dat verlies te vermijden, terwijl ze bij winst juist risico-avers worden en vaak te vroeg hun winsten realiseren in plaats van verder te profiteren van mogelijke stijgingen.

3. Verankeringseffect (Anchoring Bias) De initiële aankoopprijs wordt "verankerd" als referentiepunt in ons brein, waardoor beleggers weigeren onder deze prijs te verkopen, ook al zijn er betere alternatieven beschikbaar. Dit mentale anker werkt zo sterk dat het rationele besluitvorming verhindert. Beleggers blijven vastzitten aan verliezende posities omdat verkopen onder de aankoopprijs een "echt" verlies zou betekenen, terwijl het op papier houden van het verlies psychologisch draaglijker voelt. Dit leidt tot het aanhouden van slechte investeringen veel langer dan economisch verstandig is.

4. Selectief Geheugen Weinigen onder ons willen een pijnlijke gebeurtenis of ervaring uit het verleden onthouden, vooral wanneer we deze zelf veroorzaakten. Overmoedig gedrag kan ook een selectief geheugen met zich meebrengen. Op beleggingsgebied willen we zeker de slechte aandelenkeuzes vergeten die we aan onze neus lieten voorbijgaan, of die uiteindelijk fouten bleken. Hoe zekerder we zijn van onszelf, hoe meer zulke herinneringen ons zelfbeeld bedreigen. Ons geheugen speelt ons parten en we herinneren ons het verleden selectief, zodat het aansluit bij onze behoeften en ons zelfbeeld intact laat. Dit voorkomt dat we leren van onze fouten.

5. Kuddegedrag (Herding) Beleggers laten zich vaak leiden door de massa en handelen op basis van wat anderen doen, in plaats van hun eigen onderzoek en strategie te volgen. Dit verklaart het ontstaan van financiële bubbels, zoals de dotcom-zeepbel of de huizenmarktcrisis van 2008. Mensen hechten meer waarde aan recente gebeurtenissen dan aan lange termijn trends. Na een beurscrash denken veel beleggers dat de markt 'altijd' slecht zal blijven presteren, terwijl langetermijngeschiedenis aantoont dat markten herstellen. FOMO (Fear of Missing Out) en sociale bevestiging leiden tot kopen tijdens bubbels en verkopen tijdens crashes - precies het tegenovergestelde van wat verstandig zou zijn.

Nederlandse Beleggingsstatistieken: Actuele Inzichten 2024-2025

Volgens recente cijfers van het CBS telt Nederland 8,4 miljoen particuliere huishoudens, waarvan volgens onderzoek van de AFM ongeveer een kwart huishoudens beleggen (1,9 miljoen).

Probleemgedrag Herkenbaar:

• We maken per dag zo'n 35.000 beslissingen waarvan het overgrote merendeel onbewust is.

• Nederlandse huishoudens hebben €480+ miljard op spaarrekeningen versus €192,4 miljard belegd

• Massale verkopen tijdens onzekerheid (€4,7 miljard eind 2023)

Gouden Regels voor Psychologische Discipline

Regel 1: Accepteer je Beperkingen

• Erken dat emoties je grootste vijand zijn

• Discipline, zelfbeheersing en zorgvuldig risicomanagement worden vaak genoemd als eigenschappen die bijdragen aan consistent handelen.

Regel 2: Systeem boven Gevoel

• "Plan your trade and trade your plan"

• Gebruik stop-losses om emotie uit beslissingen te halen

• De 24-uurs regel toepassen voor impulsieve beslissingen

Regel 3: Langetermijn Perspectief

• Minimale aanhoudperiode: 5-10 jaar

• In de periode 2013 tot en met 2024 bedroeg het gemiddelde aantal negatieve dagen op jaarbasis 117 en het gemiddeld aantal positieve dagen 135.

• Focus op bedrijfsfundamentals, niet koersschommelingen

Regel 4: Diversificatie als Emotiedemper

• Spreiding vermindert emotionele impact van individuele verliezen

• Maximum 5% in één aandeel

• Het totale Nederlandse effectenbezit kwam daarmee uit op € 3487 miljard, gelijk aan 308% van het bruto binnenlands product.

Regel 5: Kosten Minimaliseren

• Elke transactie kost geld en verhoogt emotionele betrokkenheid

• Kosten in de vorm van provisies, belastingen en verliezen op de bied/laat-spread zijn vaak een aanzienlijke domper op de rendementen op jaarbasis.

Regel 6: De Warren Buffett Regel

Warren Buffett adviseert beleggers om te doen alsof ze slechts 20 beleggingsbeslissingen mogen maken in hun hele leven. Deze mentale oefening dwingt je tot selectiviteit.

Hoogteangst en Beleggingsrisico's

Een opvallende ontdekking uit recent onderzoek: In een van de experimenten werd deelnemers gevraagd om een risicovolle gok te nemen. De helft van hen stond in een lift die omlaag bewoog, de andere helft ging met de lift omhoog. De groep die neerwaarts bewoog besloot in 19% van de gevallen tot de gewaagde gok, bij de groep die omhoog bewoog was dat met 38% flink meer.

Dit toont aan dat zelfs fysieke hoogte onze risicobereidheid beïnvloedt - nog een bewijs dat beleggen vooral een psychologisch spel is.

Mental Accounting: Geld Intelligent Indelen

Deel je vermogen op in "emmers":

• Emergency Fund: 6-12 maanden uitgaven (niet beleggen)

• Korte Termijn: 1-5 jaar doelen (obligaties/sparen)

• Lange Termijn: 5+ jaar doelen (aandelen/groei)

• Speculatie: Maximum 5% van totaal vermogen

Deze scheiding voorkomt dat je langetermijngeld gebruikt voor acute behoeften.

Stressmanagement: De Wetenschappelijke Basis

Uit onderzoek blijkt dat we gemiddeld 35.000 beslissingen per dag nemen. Vanaf het moment dat we opstaan tot we in slaap vallen, nemen we er ongeveer 2.200 per uur. Het overgrote merendeel van deze beslissingen is onbewust: we maken slechts 0,26% van de beslissingen bewust.

Deze constante beslissingsmoeheid verklaart waarom beleggers vooral bij stress slechte keuzes maken. Financiële stress kan je IQ met 13 punten verlagen volgens Harvard/Princeton onderzoek.

Conclusie: Van Falen naar Slagen

De reden dat 80% van de beleggers faalt ligt niet aan gebrek aan informatie of technische kennis. Het gedrag van beleggers is onlogisch en vaak emotioneel gebaseerd, wat leidt tot onverstandige beleggingsbeslissingen voor de lange termijn.

De mindset die alles verandert:

1. Accepteer je emotionele beperkingen

2. Gebruik systemen om emotie te omzeilen

3. Denk in jaren en decennia, niet dagen en weken

4. Focus op wat je kunt controleren

5. Negeer wat je niet kunt controleren

De Ultieme Beleggingstest: Voor je volgende investering, stel jezelf deze drie vragen:

1. Zou ik dit bedrijf kopen als ik 10 jaar geen koersinfo zou zien?

2. Begrijp ik precies hoe dit bedrijf geld verdient?

3. Kan ik in één zin uitleggen waarom dit een goede langetermijninvestering is?

Als je niet alle drie met "ja" kunt beantwoorden, investeer dan niet.

De paradox van succesvol beleggen: hoe minder je doet, hoe beter je presteert.

Bronnen:

1. EBI Capital - Psychologie van de belegger

2. LYNX - Trading psychologie 2025

3. Morningstar - Psychologie en beleggen

4. Semmie - Psychologische valkuilen beleggen

5. Consumentenpsycholoog - Hoogte en risicogedrag

6. DALBAR - Quantitative Analysis Investor Behavior 2025

7. FFP - Behavioral Finance impact van emotie

8. Ramon Wernsen - Principes versus psychologie beleggers

9. De Nederlandsche Bank - Beleggingen huishoudens recordhoogte 2024

10. DNB - Historische verkopen beleggingen eind 2023